Wetenschappelijk debat en de media

Wetenschappelijke conferenties en tijdschriften zijn de plaatsen waar het wetenschappelijke debat plaatsvindt (en dus niet in de krant of op televisie of op internet). Het aandeel “skeptische” argumenten in deze wetenschappelijke fora is heel erg klein ten opzichte van de grote meerderheid aan argumenten (en bewijsvoering) die in lijn zijn met de consensus dat het klimaat aan het veranderen is (grotendeels) door toedoen van menselijke activiteit. Zijn klimaatwetenschappers het over alles eens dan? Valt er niks meer te discussiëren? Natuurlijk wel. Maar het debat gaat over heel specifieke onderwerpen, en de uiteindelijke “uitkomst” heeft meestal weinig tot geen invloed op de wetenschappelijke consensus (zie bv. deze Engelstalige realclimate post). Een nieuw resultaat moet nog steeds de natuurwetten gehoorzamen, en moet consistent zijn met de enorme hoeveelheid aan waarnemingen en bewijsvoering die al beschikbaar zijn. Het zien vliegen van een vogel is geen bewijs voor het niet bestaan van zwaartekracht. Die simpele waarheid wordt vaak over het hoofd gezien. De uitdrukking “het debat is over” refereert aan het “debat” of de huidige opwarming voornamelijk door menselijke activiteit is veroorzaakt. Dat debat is inderdaad (al lang) over, tenminste in de wetenschappelijke sfeer. Er zijn nog volop interessante details om over te discussiëren, maar die zullen het algemene beeld nauwelijks beïnvloeden.

Rol van de media

De populaire media geven vaak een vertekend beeld van het wetenschappelijke debat door extreme meningen die maar door een heel kleine minderheid van wetenschappers wordt aangehangen gelijke ruimte of tijd te geven als de gangbare opvatting. Dat komt overeen met het presenteren van creationisme als theorie met evenveel wetenschappelijke geldigheid als evolutie. Of altijd als er een discussie over roken (en eventuele regelgeving) is, iemand laten vertellen dat roken helemaal niet zo ongezond is als wel beweerd wordt. Waarschijnlijk voelt het eerlijk aan voor journalisten om een gelijk platform te bieden aan tegengestelde meningen, maar het geeft een verkeerd beeld van het huidige wetenschappelijke denken. het publiek wordt verkeerd voorgelicht, soms met een verhoogd risico als gevolg. Dat is het geval in het voorbeeld over roken, maar ook bij klimaatverandering. Een controverse creëren buiten de wetenschappelijke wereld en die dan presenteren als een wetenschappelijke controverse is misleidend. Een goed overzicht van deze zogenaamde “valse objectiviteit” wordt gegeven op Stephen Schneider’s website.

 

Publiek debat

Er worden talloze debatten en panel discussies georganiseerd over echte en zogenaamde controverses. Zo zijn er nog steeds regelmatig debatten tussen creationisten en wetenschappers die de evolutieleer verdedigen (vooral in de VS). Debatten over klimaatverandering zijn er ook talloze. Hoe nuttig zijn dergelijke debatten? Vaak resulteren ze bij de toeschouwers in de indruk dat de wetenschap nog heel erg verdeeld is. Of nog erger, halen ze echte en pseudo-wetenschap door elkaar. Deze gevolgen van een debat zijn heel nuttig voor (en natuurlijk het doel van) de aanhangers van de minderheidstheorie: Onzekerheid en twijfel over de wetenschappelijke consensus vergroot hun geloofwaardigheid.

 

Twijfel: verdeel en heers

Als de bedoeling van bepaalde “skeptici” is om serieuze maatregelen te vertragen of zelfs te voorkomen, dan is twijfel zaaien over de realiteit van door de mens veroorzaakte klimaatverandering een heel effectieve strategie. Die strategie is ook bewust gekozen, gemodelleerd naar het voorbeeld van de tabakslobby. Niet alleen is de strategie hetzelfde, dezelfde mensen spelen een sleutelrol in beide (en nog andere) discussies (zie bv. de fantastische uiteenzetting van Oreskes in deze video presentatie). Publieke debatten en de zogenaamde “gebalanceerde” journalistiek doen het hier heel goed bij. De publieke discussie is met veel succes geponeerd in termen van bewijs en onzekerheid. Terwijl als basis voor (politieke) besluitvorming het concept risico veel zinvoller is. Voor een lange tijd werden maatregelen tegen roken tegengegaan door te hameren op de onzekerheid en afwezigheid van bewijs over de gezondheidseffecten. Die redenering verloor zijn effect toen mensen begonnen in te zien dat met de opeenstapeling van aanwijzingen het toch wel heel onwaarschijnlijk is dat roken geen invloed heeft op je gezondheid. Eenzelfde inzicht in de risico’s is nodig voor klimaatverandering. Absolute zekerheid is niet noodzakelijk als basis voor maatregelen; een rationele risicoanalyse daarentegen wel.