Martijn van Calmthout en Maarten Keulemans merken heel terecht het volgende op:
Klimaatdebat gaat niet om wetenschap maar om botsing van ideologieën
in hun reactie op de sceptische Wall Street Journal vertaling in de Volkskrant:
De critici hebben gelijk dat er politieke, maatschappelijke en economische krachten zijn die er baat bij hebben hel en verdoemenis te preken. Maar omgekeerd laten ook veel critici zich leiden door belangen, uiteenlopend van het in stand houden van de olie-economie tot de typisch Amerikaanse afkeer van staatsbemoeienis.
In dat intens gepolitiseerde krachtenveld vullen beide kampen de wetenschappelijke onzekerheidsmarges naar eigen believen in en misbruikt zowel links als rechts de wetenschap om zijn gelijk te halen.
Deze analyse klopt volgens mij, maar is tegelijkertijd incompleet. De (implicaties van de) klimaatwetenschappelijke inzichten conflicteren veel sterker met de ene dan met de andere ideologie: Aanhangers van de “anti-overheid” ideologie zijn daarom veel meer geneigd om die wetenschappelijke inzichten te vervormen. Bij andere wetenschappelijke thema’s (bijvoorbeeld vaccinaties) is het andersom, en wordt de wetenschap veeleer vervormd door aanhangers van een andere (“natuurlijkheids”) ideologie. Er is dus niets inherents goeds of fouts aan deze of gene ideologie, maar zij hebben allen hun eigen specifieke blinde vlekken wat betreft hun kijk op de werkelijkheid:
Rather than facts driving beliefs, our beliefs can dictate the facts we chose to accept
Van Calmthout en Keulemans proberen zichzelf in een objectief middenveld te manoeuvreren door beide kanten in gelijke mate te bekritiseren. De opmerking over Al Gore past daar ook heel goed bij. De waarheid heeft echter de vervelende eigenschap om zich niets aan te trekken van wat deze of genen erover zeggen, en dus ligt de waarheid niet per se in het midden. Het is heel goed mogelijk, en in dit geval zelfs waarschijnlijk, dat de ene kant de werkelijkheid meer geweld aandoet dan de andere kant.
(cartoon Tom Toles, via SkS)
De volgende tweet van Maarten Keulemans is illustratief voor het diepgewortelde geloof in hoe de waarheid wordt beïnvloed door het spectrum aan meningen:
Hoop lof over klimaatstuk met @vancalmthout in #vk. Paar linksen die het te rechts vonden. En paar rechtsen die het te links was. #inbalans
Een balans van meningen kan een bias betekenen qua wetenschappelijke geloofwaardigheid. Hoe daarmee om te gaan vormt een grote uitdaging voor de wetenschapsjournalistiek.
—
Lees ook deze schitterende parodie op de onenigheid tussen twee wetenschappers over de aard van een beestje: Is het eend of niet? Een zeer gebalanceerde journalist concludeert:
“Reputable scientists disagree. There is a debate. The question is far from settled. The truth probably lies between the two extremes of duck and not-duck.”
Over ideologische motieven om de wetenschappelijke inzichten geweld aan te doen schreef ik eerder het volgende (wie heeft er gelijk?):
Hoe verleidelijk is het om vanuit een wereldbeeld waarin elk overheidsingrijpen wordt verafschuwd, de bewijsvoering geweld aan te doen, als die zou kunnen leiden tot een sterkere roep voor overheidsmaatregelen? En hoe verleidelijk is het om vanuit een wereldbeeld waarin problemen juist het best door de overheid kunnen worden opgelost, een nepprobleem te verzinnen (of een bestaand probleem uit te vergroten) om daartegen maatregelen te verlangen? Is er een gebrek aan potentiële problemen dan, waar de overheid zich op zou kunnen storten?
Klimaatverandering 
Het gezegde is naar mijn weten:
“De waarheid ligt altijd ERGENS in het midden”
Hierin is de betekenis van het midden : “Alles wat ligt tussen het linker uiteinde en het rechteruiteinde.
De kracht van het gezegde is dat als je de waarheid wilt vinden, altijd naar elkaar toe moet bewegen. Ongeacht of de waarheid nu op 10% van links, op 50% of 10 % van rechts ligt. De exacte positie van de waarheid is niet helemaal bekend, in ieder geval ERGENS tussen linkerzijde en rechterzijde.
LikeLike
En ik maar denken dat de absorptie eigenschappen van een CO2 molekuul niets met rechts of links van doen hebben.
LikeLike
Hoi Bart,
Uitstekende column – ik denk dat Martijn van Calmthout en Maarten Keulemans het onderscheid tussen wetenschap enerzijds en ideologische dialectiek anderzijds, ook wel kennen.
De dialectiek kent twee tegengestelde partijen, die elkaar ‘bestrijden’, en als ze niet in staat zijn om de andere partij te overtuigen (het doel van de sofisten), dan blijft er slechts het ‘compromis’ – gebaseerd op de politieke machtsverhouding wordt het ‘midden’ opgezocht. Een politiek proces.
Socrates en Plato hadden een bloedhekel aan de sofisten, omdat zij ervan uitgaan dat er één werkelijkheid bestaat die we weliswaar allemaal ietsje anders waarnemen, maar die we door empirisch onderzoek en logisch/mathematisch nadenken steeds nauwkeuriger kennen – het integer zoeken naar waarheden.
Zoals in het Wikipedia artikel staat:
En dát is precies wat de moderne wetenschap doet: niet ‘het midden’ opzoeken (politiek), maar de waarheid vinden.
LikeLike
Mooie column Bart,
Ik wil een beetje de knuppel in het hoenderhok gooien met de volgende provocerende stelling: “de waarheid bestaan niet”. Lees Godel Escher Bach en ze leggen je uit waarom het zo is. Ik hoor wetenschappers ook nooit zeggen dat de waarheid bestaat, wat ze wel zeggen is dat ze een “beschrijving” gevonden die “waarnemingen” verklaart.
En zo lang deze match er is dan is er geen echt probleem, het probleem ontstaat pas als er waarnemingen zijn die niet meer passen bij een model, niet meer in de zin dat de ruis op die waarnemingen niet meer verklaarbaar is en systematische afwijkingen van het model begint te vertonen.
Uitspraken als, model 1 verklaart waarnemingen, en model 2 doet dat niet, en dus nemen we maar de helft van model 1 en model 2 om de waarheid te vinden, zijn principieel onjuist.
De waarheid claimen is sowieso al behoorlijk provocerend. Mijn paper is de waarheid hoor je geen enkele wetenschapper zeggen. Dat gebeurt dan ook niet, wat er wel gebeurt is dat papers tot vervelens toe gecontroleerd worden. Als er geen onjuistheden gevonden worden dan wordt het paper populair, en voor dat je het weet worden er wetten bedacht die de inhoud van het paper kort samenvatten.
Totdat de dag aanbreekt dat die wet van X niet meer helemaal juist is, en er een wet van Y komt die de waarnemingen beter verklaard.
Op deze manier werkt de wetenschap al een paar honderd jaar. Het is ook via deze methode van herhalen en controleren dat we meer en meer weten. Vandaar dat wetenschappers ook zo afkeurend reageren als er een ontkenner reageert op reeds lang bekende informatie.
Ooit schreef ik hier een langer epistel over op mijn blog naar aanleiding van climategate, http://ejo-twitter.blogspot.com/2011/03/does-science-still-speak-truth-one-year.html Dit bevat wat meer analogieen met onderwerpen die niet wetenschappers zich misschien beter kunnen voorstellen.
Ik kan nog wel meer voorbeelden verzinnen, moeten we een keer over praten.
Groeten,
Ejo
LikeLike
Ejo,
Helemaal mee eens. Ik had het in dit stuk over “de waarheid” omdat het gezegde nu eenmaal is “de waarheid ligt in het midden”. Zoals jij ook aangeeft is dat helemaal niet vanzelfsprekend het geval: Het gaat erom welke theorie de waarnemingen het beste verklaart.
Maar het is nog wel een stap om van die claim (wetenschap probeert de best sluitende verklaring te vinden in een poging dichter bij de waarheid te komen) de volgende claim te maken (dat de waarheid niet zou bestaan). Dat wordt een filosofische discussie, en wat we bedoelen met de waarheid moet dan goed gedefinieerd worden. Maar is de wetenschap niet juist geent op het idee dat er zo iets als de waarheid bestaat, die door toepassing van de wetenschappelijke methoden steeds ietsje beter gekend kan worden? Zoals Jan Paul eerder hier ook aangaf waren het juist de sofisten (Socrates’ intellectuele tegenstanders) die ontkenden dat er uberhaupt een waarheid was, en beweerden dat alles relatief was, dat het er niet om ging gelijk te hebben, maar om gelijk te krijgen. Wel zou je kunnen zeggen dat je visie van de waarheid afhangt van je referentie kader. Is licht een golf of een deeltje?
LikeLike
De kant die deze discussie op gaat maakt wel wat duidelijk, Het begint bij de journalistiek en voor je het weet beland je bij de vraag of er wel zoiets bestaat als de waarheid. Dat zijn wetenschappers: ze proberen een stukje werkelijkheid te begrijpen, realiseren zich dat die werkelijkheid zich nooit helemaal zal laten vangen en vragen zich dan af of je wel kunt spreken van “de waarheid.”
De natuurlijke habitat van journalisten is eerder die van politici (en belangen- en actiegroepen, etcetera), denk ik. Een wereld waar het grotendeels draait om meningen en belangen, maar waar het loont om te doen alsof je de waarheid in pacht hebt.
Met grote stelligheid je mening verkondigen is overtuigender dan met enig voorbehoud de feiten brengen. Waarschijnlijk zijn zelfs journalisten daar wel eens gevoelig voor, hoewel ze beter zouden moeten weten.
Wetenschappers die deel willen nemen aan een publieke discussie zullen daar op één of andere manier rekening mee moeten houden, zonder zichzelf geweld aan te doen. Hoe je dat precies zou moeten doen weet ik ook niet, maar wetenschapsjournalisten wijzen op een denkfout is een goed begin.
LikeLike
Hoe verwarrend is de waarheid:
Er is een dorp met dorpsbewoners, en op 3 km van het dorp staat een groen landhuis van gekke Theo. In het dorp is iedereen bekend met Theo, en iedereen weet te vertellen dat het huis van Theo groen is. Theo is alleen een beetje gek, slaat soms agressief om zich heen en zo, en niemand gaat er graag naar toe. De waarheid in het dorp is: het huis is groen, en blijf svp ver uit de buurt van Theo. Nu schildert Theo opeens zijn huis rood terwijl nog geen dorpsbewoner dit heeft kunnen zien. Een reiziger komt van ver, loopt langs het huis, spreekt terloops even met Theo. De reiziger loopt verder naar het dorp waar een discussie ontstaat. De reiziger zegt in het dorpscafe, gekke Theo woont in een rood huis. In het dorp ontstaat nu een complete verwarring, en de dorpsbewoners worden boos op de reiziger die in hun ogen de waarheid niet spreekt. De emoties lopen hoog op over dit punt, en de reiziger gaat in het gevang. Het dorp laat zich immers niet zomaar vertellen dat Theo in een rood huis woont. Ondertussen bedenkt Theo zich, schildert het huis weer overnieuw terug in de oude groene kleur, het vermijdt allerlei problemen met de dorpsbewoners die anders denken dat hij compleet gek is geworden. Dorpsbewoners voelen zich bevestigd in hun mening als ze een week later op gepaste afstand langs het nu weer groene huis van Theo lopen, er aanbellen en even praten zit er alleen nog steeds niet in, want met Theo ga je niet praten. De reiziger blijft in het gevang omdat hij de waarheid niet sprak volgens de dorpsbewoners.
LikeLike